Wrestling (ang. professional wrestling, pro-wrestling) – rozrywka sportowa ciesząca się największą popularnością w Stanach Zjednoczonych,Japonii, Kanadzie, Meksyku, Wielkiej Brytanii; od niedawna promowany w Polsce. W gruncie rzeczy wrestling jest niebezpiecznym rozrywkowym show, „żyjącym” ze swojej widowiskowości i pozorowanej brutalności, którą gwarantują zawodnicy często przyjmujący środki przeciwbólowe i sterydy (dla uśmierzenia bólu, zwiększenia muskulatury oraz siły np. przy podnoszeniach) Rzadziej do ringu stają kobiety, nie wpływa to jednak na oglądalność; we wrestlingu liczy się głównie widowisko, dzięki któremu wrestling posiada olbrzymią oglądalność.
Często zdarzają się poważne urazy ciała, np. głowy (encefalopatia bokserska) i kręgosłupa (akcje typu „piledriver”). Nie obywa się bez wypadków, w tym śmiertelnych. Przyczynami zgonu zawodników przed 50. rokiem życia są najczęściej: ataki serca, sterydy, przedawkowania, samobójstwa, infekcje, morderstwa oraz urazy. Zawodnicy często po zakończeniu kariery zmagają się z problemami finansowymi, zdrowotnymi i osobistymi, co jest wynikiem prowadzonego stylu życia[26]. Niektórzy z nich kończą karierę na wózku inwalidzkim (Dynamite Kid) lub sparaliżowani (Darren Drozdov)
Na ringu, jak i poza nim umierają zawodnicy]. Wrestlerzy natomiast bywają nazywani współczesnymi gladiatorami
Federacje
W zawodowym wrestlingu „federacja” oznacza związek, posiadający własną wewnętrzną autonomię. Do takich federacji oprócz wrestlerów, zatrudniani są także showmeni oraz konferansjerzy. Każda federacja ma własne tytuły mistrzowskie, odmienne w innych federacjach.
Obecnie największą federacją profesjonalnych zapasów jest WWE (World Wrestling Entertainment), która w 2001 wchłonęła największego rywala – World Championship Wrestling. Obecnie największym konkurentem WWE jest Total Nonstop Action Wrestling. Federacja ta cały czas się rozrasta i na początku 2006 roku podpisała kontrakt z dużą gwiazdą amerykańskiego wrestlingu – Stingiem, a 17 marca tego samego roku odbyła się pierwsza gala typu House Show (zawody nieemitowane w telewizji). TNA posiada dwugodzinny program pt. „Impact Wrestling” emitowany głownie na antenie stacji Spike TV, a co miesiąc organizuje galę PPV (Pay-per-view). Obecnie widzowie mogą tam oglądać również dużą część byłych wrestlerów Extreme Championship Wrestling.
W latach 1995-2001 najpoważniejszym konkurentem dla WWE była federacja WCW (World Championship Wrestling) – zatrudniająca m.in. takie gwiazdy jakHulk Hogan, Randy Savage, Sting, Goldberg oraz Ric Flair.
Mniejszą popularnością cieszą się federacje indys (niezależne). Widz zobaczy tam długie, ciekawe z dobrym scenariuszem walki, ale za to ograniczy się czas speechów oraz jakości wizualnej (brak titatronów, słabszy efekt wizualny itp.) Ich gale rzadko są emitowane w TV oraz czas oczekiwania na gale jest dłuższy. Federacje te za to często tworzą DVD ze swych gal.[potrzebne źródło]
Zawodnicy
Największą gwiazdą tej zawodowej formy zapasów był Hulk Hogan, który w latach 80. i na początku 90. XX wieku spopularyzował wrestling nie tylko w Stanach Zjednoczonych, ale i na całym świecie.
W Meksyku tego rodzaju widowiska noszą nazwę lucha libre (z hiszpańskiego wolna walka). Najbardziej znanym zawodnikiem lucha libre był zmarły w 1984 roku Rudolfo „El Santo” Guzman Huerta, który oprócz sławy scenicznej na ringu zdobył sławę wśród widowni kinowej, występując w meksykańskich filmach przygodowych pod przydomkiem Święty. Został zapamiętany jako bohater pozytywny, choć nigdy nie pokazał twarzy. Swoją postacią kreował postawę „dobra zwyciężającego zło”, toteż potem zarówno w filmach, jak i na ringu pomimo spektakularnych i z założenia przegranych walk – niemal zawsze wygrywał.
Wrestling jest alternatywną szansą dla byłych sportowców, z możliwością powrotu do sportu po kontuzji.
Walkę w wrestlingu można wygrać na 5 różnych sposobów. Jeśli stawką walki jest pas mistrzowski, zawodnik rzucający wyzwanie przejmie czempionat tylko wtedy, gdy wygra przez przypięcie (pin) lub poddanie.
Sposoby zwycięstwa
Przypięcie
„Przypięcie” – (z ang. pinfall, pin lub fall) jest działaniem poprzedzonym najczęściej „finisherem”, po którym sędzia odklepuje do trzech, leżącego na obydwu łopatkach zawodnika. „Przypięcie” jest jednym z wariantów odniesienia zwycięstwa w profesjonalnych zapasach (innymi są: poddanie, dyskwalifikacja,nokaut oraz wyliczenie pozaringowe – tzw. „count out”)
Poddanie
Założenie chwytu, po którym przeciwnik się poddaje. Poddanie następuje przez szybkie uderzenia ręką w matę lub ramię przeciwnika, a w chwytach blokujących ręce – przez słowne poinformowanie sędziego o poddaniu. Podobnie jak przypięcie, chwyt można przerwać przez rope break. Wygrana przez poddanie jest też nazywana wygraną przez tap-out, a w Polsce – zwycięstwem przez tzw. odklepanie.
KO
Sędzia zwykle rozpoczyna liczenie do nokautu, gdy dwaj zawodnicy leżą na ziemi. Liczenie odbywa się tak samo, jak w innych sportach walki, jednak znacznie wolniej.
Wyliczenie
Następuje wtedy, gdy co najmniej jeden zawodnik opuści ring. Sędzia rozpoczyna wtedy liczenie do 10 lub 20 (w zależności od federacji). Jeśli zawodnik nie wróci na ring przed końcem liczenia – przegrywa. W Polsce ten sposób zwycięstwa nazywa się również wyliczeniem pozaringowym, a w języku angielskimcount-out.
Dyskwalifikacja
Dyskwalifikacja następuje w przypadku rażącego naruszenia zasad. Najczęstszymi jej powodami są:
- użycie przedmiotu o charakterze broni.
- gryzienie przeciwnika.
- ciągnięcie rywala za włosy.
- ignorowanie rope breaku.
- atak na sędziego.
- ciągłe ataki na przeciwnika opierającego się na słupku w narożniku ringu.
- cios poniżej pasa.
- wtrącenie się do walki osoby trzeciej (lub dodatkowej gdy w ringu walczy nie więcej, niż dwie osoby).
- Zaatakowanie osoby trzeciej, która w danym momencie nie bierze udziału w walce (Na przykład menadżera lub sekundanta przeciwnika w Tag Team)
Odmiany walk
Aby zadowolić fanów, wymyśla się coraz nowsze formy rywalizacji. Popularne są m.in.:
- walki w klatkach (Steel Cage Match), gdzie zwycięzca jako pierwszy opuści klatkę; ich odmianą są walki Hell in a Cell
- walki z drabiną (Ladder Match), zwycięzca za pomocą drabiny musi pierwszy ściągnąć zawieszony przedmiot nad ringiem, którym najczęściej jest pas mistrzowski lub walizka Money In The Bank.
- walki tag teamów, są to najczęściej 2-osobowe, lub wieloosobowe zespoły.
- Handicap match, jeśli jedna ze stron ma przewagę liczebną.
- Inferno Match, przegranym okazał się ten, kto jako pierwszy zapłonął prawdziwym ogniem buchającym wokół ringu.
- Casket Match, czyli zamknięcie przeciwnika w trumnie.
- Buried alive, przegrany jest zakopywany żywcem w dziurze, w którą wkopuje się piach.
- * TLC: Tables, Ladders & Chairs Match, zasady identyczne jak w pojedynkach z drabiną, ale wzbogacone o stoły i krzesła, zasady identyczne jak w pojedynkach z drabiną, ale wzbogacone o stoły i krzesła
- Table Match, w którym zwycięzcą zostaje ten, kto rzuci przeciwnika na stół, jednocześnie go łamiąc
- Royal Rumble match, występujące tylko na Royal Rumble PPV. Na początku walczą pierwsi dwaj zawodnicy i co 90 sekund wchodzi następny zawodnik i tak do zapaśnika z ostatnim (30 albo 40) numerem. W walkach tego typu należy wyrzucić przeciwnika z ringu przez górną linę, zostanie on wyeliminowany od momentu dotknięcia obiema stopami obszaru poza ringiem. Podobne są walki typu Battle Royal, jednak tam wszyscy zawodnicy od początku są na ringu. W przeciwieństwie do „Royal Rumble” w „Battle Royal” zawodnik zostaje wyeliminowany na zwykłych zasadach.
- 30/60 minutowy Iron Man Match polegający na odliczeniu zawodnika jak najwięcej razy
- Last Man Standing, który można wygrać jedynie nokautując przeciwnika i czekając, aż sędzia doliczy do 10, a zawodnik do tego momentu nie wstanie
- First Blood (do pierwszej krwi) oraz pozbawione reguł (hardcore), czyli tzw. „wolnoamerykanka”, a sędzia jest jedynie od wyznaczania zwycięzcy. Walki te są bardzo brutalne i mogą doprowadzić zawodników do utraty zdrowia lub życia]. Przeradzają się one w krwawe bójki z użyciem niebezpiecznych narzędzi.
- No Disqualification: bez dyskwalifikacji.
- No Holds Barred: mecz bez zasad.
- I Quit Match: mecz, w którym trzeba zmusić przeciwnika do wypowiedzenia słów I quit (pol. Poddaje się).
- Ambulance Match: mecz, w którym trzeba zamknąć w karetce przeciwnika.
- Lumberjack Match: dookoła ringu stoi wielu innych zawodników i nie pozwalają walczącym zawodnikom wyjść poza ring.
- Falls Count Anywhere: walka mogąca zakończyć się na całym terenie hali.
Wypadki śmiertelne
Wrestling jest brutalny i niebezpieczny, co wiąże się ze zgonami wrestlerów. Stanowią one ciemną stronę tego widowiska, o której jego organizatorzy mówią niechętnie. Są one także mroczną tajemnicą tego środowiska. Na urazy głowy, szyi i klatki piersiowej odniesione podczas walki nakładają się także inne czynniki takie jak: infekcje, tętniaki mózgu i wady serca. Rzadko tego typu przypadkami zajmuje się policja a jeszcze rzadziej sądy. Poniżej wymieniono tych, których zgon nastąpił w związku z walką, w jej trakcie lub krótko po jej zakończeniu. Lista zawiera rok zgonu, imię i nazwisko lub pseudonim, przyczynę zgonu, oraz wiek zawodnika
| Nr. | Rok śmierci | Imię, nazwisko, pseudonim | Opis przyczyny lub okoliczności śmierci | Wiek zawodnika |
|---|---|---|---|---|
| 1 | 1911 | William „Farmer” Baldwin | umiera na ringu | |
| 2 | 1923 | Ole Olson | ||
| 3 | 1931 | „Stanley Stasiak” Ignacy J. Stasiak | zawał serca podczas walki | 36 |
| 4 | 1934 | „The California Red Devil” Jack Lewis | zawał serca po walce | |
| 5 | 1934 | Joe Shimkus | 38 | |
| 6 | 1935 | Tex Wright | 28 | |
| 7 | 1936 | Mike Romano | 40 | |
| 8 | 1936 | „Cowboy Russell” Jack Ray | 40 | |
| 9 | 1937 | Eddie Baker | 36 | |
| 10 | 1941 | Buddy O’Brien | umiera na ringu | |
| 11 | 1951 | Jeanette Wolf | umiera na ringu | 18 |
| 12 | 1952 | Terry McGinnis | umiera po walce | 41 |
| 13 | 1954 | Gust Johnstone Cerebral | krwotok, umiera na ringu | 50 |
| 14 | 1955 | „Canadian Angel” „Q-Ball” Jack Rush | umiera na ringu | |
| 15 | 1955 | „Dennis Clary” Vincent Lizdennis | 31 | |
| 16 | 1956 | Ralph Weaver | 50 | |
| 17 | 1957 | Babe Zaharias | 42 | |
| 18 | 1958 | Gordon McKinley | umiera po walce | |
| 19 | 1959 | „Ace Gordon” Lou Abrams | umiera na ringu | |
| 20 | 1961 | Ali Pasha | ||
| 21 | 1961 | Oyama „Great” Kato | atak serca po walce | 42 |
| 22 | 1961 | Charles „Chick” Garibaldi | umiera po walce | 46 |
| 23 | 1962 | Johnny Demchuk | umiera po walce | 49 |
| 24 | 1963 | Jim Wright | zawał serca, umiera na ringu | |
| 25 | 1964 | Tex Riley | zawał serca po walce | 50 |
| 26 | 1964 | Louis Papineau | umiera po walce | 36 |
| 27 | 1968 | „Doctor X” Guy Taylor | umiera na ringu | |
| 28 | 1968 | „Big” Ike Eakins | zawał serca, umiera na ringu | |
| 29 | 1969 | „Iron” Mike DiBiase | umiera na ringu, zawał | 45 |
| 30 | 1969 | Jim Hady | umiera po walce | 36 |
| 31 | 1971 | Alberto Torres | urazy | 37 |
| 32 | 1972 | Luis Hernandez | ||
| 33 | 1972 | Luther Lindsay | umiera na ringu | 48 |
| 34 | 1972 | Ray Gunkel | umiera na ringu | 48 |
| 35 | 1975 | „Ron Dupree” Russell Grobes | ||
| 36 | 1978 | Michel „Mad Dog” Martel | 33 | |
| 37 | 1979 | Bull Martin | umiera na ringu | 34 |
| 38 | 1979 | Sangre India | umiera na ringu | 23 |
| 39 | 1985 | „Tarzan Govender” | umiera na ringu | |
| 40 | 1985 | Rick McGraw | urazy | 30 |
| 41 | 1987 | Malcolm „King Kong” | urazy | 51 |
| 42 | 1992 | Kevin Corley | umiera na ringu | 46 |
| 43 | 1993 | Jimmy Beal | umiera na ringu | 20 |
| 44 | 1993 | „Oro” Javier Hernandez | umiera na ringu | 21 |
| 45 | 1993 | Larry Cameron Heart | zawał serca po walce | 41 |
| 46 | 1997 | „Plum Mariko” Mariko Ueda | wypadek | 29 |
| 47 | 1999 | Emiko Kado | kontuzja, umiera po walce | 23 |
| 48 | 1999 | Gary Albright | zawał serca podczas walki | 36 |
| 49 | 1999 | Owen Hart | wypadek, umiera na ringu | 34 |
| 50 | 2000 | Mark Mendian | umiera na ringu | 20 |
| 51 | 2000 | Masakazu Fukuda | wypadek, umiera na ringu | 27 |
| 52 | 2000 | Tony Nash | wypadek, umiera na ringu | 30 |
| 53 | 2001 | Brian Ong | kontuzja podczas treningu | 27 |
| 54 | 2003 | Chris Candido | wypadek, umiera w szpitalu[ | 34 |
| 55 | 2003 | Larry W. Booker | umiera w szpitalu po walce | 51 |
| 56 | 2004 | Victor the Bodyguard | umiera po walce | 38 |
| 57 | 2004 | Brandon Starr | wylew spowodowany kontuzją | 19 |
| 58 | 2004 | „Dr Destruction” | umiera na ringu | 34 |
| 59 | 2004 | Chief Bronkaska | atak serca po walce | |
| 60 | 2004 | El Misterio de la Muerte | umiera w trakcie walki | |
| 61 | 2005 | Eddie Guerrero | Zginął na zawał serca | 39 |
| 62 | 2007 | Mephisto Lephanto | atak serca, umiera na ringu | 31 |
| 63 | 2008 | Jamel Brown | umiera po treningu | 15 |
| 64 | 2009 | Mitsuharu Misawa | kontuzja | 46 |
| 65 | 2010 | Jeremy Wood | umiera po treningu | 20 |
| 66 | 2011 | Charley Engelfried | umiera po walce | 17 |
Najbardziej znany, śmiertelny wypadek miał miejsce jeszcze przed walką. Brat wielokrotnego mistrza świata, Breta Harta, Owen, podczas gali Over the Edge w 1999 r. zjeżdżał na ring przyczepiony liną do sufitu. Mechanizm zatrzaskowy otworzył się, gdy był na wysokości 22 metrów. Uderzył głową w narożnik, po czym z dużą siłą runął plecami na matę. Zmarł w drodze do szpitala.
Mniej znany, wypadek śmiertelny, miał miejsce w 2005 roku, młody wrestler walczący pod pseudonimem „Spider” – Daniel Quirk, pracujący wówczas w federacji UCW, wykonał wysoki skok na przeciwnika, ten jednak nie zdołał go dobrze złapać i Dan uderzył głową w matę, lekarze próbowali uratować młodego zapaśnika, jednak ten nie zdołał się już podnieść. Zmarł mając 22 lata.
Terapii odchudzającej nie przetrzymało serce zapaśnika sumo Rodney Anoa'i. We śnie zmarł 40-letni Hawk z najsłynniejszego duetu zapaśniczego Legion Of Doom/Road Warriors. W wyniku uduszenia zmarł również Crash Holly. 4 grudnia 2009 zmarł samoański zapaśnik Umaga – przyczyną był atak serca, znalazła go żona nieoddychającego i zakrwawionego, miał krwotok z nosa[61][26]. 13 sierpnia 2010 w wieku 29 lat zmarł na zawał serca wrestler Lance Cade[62].
Wrestling, uprawiają doświadczeni zawodowcy, doskonale przygotowani do walki. Ponieważ sport ten jest niebezpieczny dla zdrowia i życia ze względu na liczne wypadki, każdą transmisję z zawodów poprzedza komunikat o tym, by nie próbować typowych zachowań i chwytów w tej formie rywalizacji. W wielu krajach prawo zabrania pokazywania transmisji z walk przed godziną 23:00. W niektórych stanach USA dzieci nie są wpuszczane na gale. Restrykcje takie były skutkiem procesu nieletniego amerykańskiego chłopca, który zabił swojego kilkumiesięcznego kuzyna naśladując zachowanie zapaśników. Od tej pory liczne organizacje rodziców prowadzą kampanię przeciw federacjom zapaśniczym.
Podział na postacie i style walki[edytuj]
Postacie[edytuj]
W wrestlingu istnieje podział na 3 główne postacie:
- Heel – jest czarnym charakterem, publiczność rzadko jest mu przychylna, choć zdarzają się wyjątki. Zawodnicy ci często „oszukują” w walce by zwyciężyć, np. używają przedmiotów, żeby znokautować przeciwnika.
- Face – jest pozytywnym bohaterem, publiczność w walkach jest zazwyczaj po ich stronie.
- Tweener – jest postacią łączącą cechy heela i face’a. Publiczność zwykle jest po ich stronie, ale zawodnicy ci, czasami stosują nieczyste zagrania.
Uwaga: Podział ten nie jest stały, zawodnik będący heelem może z czasem zostać face’em lub odwrotnie. Zabieg tego typu określa się jako heel turn (kiedy face staje się heelem) bądź odpowiednio face turnem.
Istnieje też podział zawodników według ich pozycji w federacji:
- Main eventer – jeden z czołowych zawodników, występuje w walkach wieczoru, najczęściej wygrywa walki, często zdobywa główne pasy mistrzowskie.
- Upper midcarder – ważny zawodnik, nie mający tak wysokiej pozycji jak main eventer, ale wyższą niż midcarder, wrestler taki czasem zdobywa najważniejsze pasy federacji, ale najczęściej są to drugorzędne pasy.
- Midcarder – wrestler mający średnią pozycję w federacji, wygrywający z low carderami i jobberami, ale najczęściej przegrywający z wyżej postawionymi zawodnikami, od czasu do czasu mający szansę na wygranie mniej znaczącego pasa.
- Low carder – wrestler mający niską pozycję w federacji służący do promowania wyżej postawionych wrestlerów, bardzo rzadko zdobywa jakieś pasy mistrzowskie.
- Jobber – zawodnik o najniższej pozycji w federacji przegrywający niemal wszystkie walki w tzw. „squashach”, czyli bardzo krótkich pojedynkach, praktycznie nie mający szans na zdobycie jakiegokolwiek pasa.
Jeśli jakiś zawodnik dobrze wypełnia swoją rolę może z czasem awansować na wyższe szczeble. Umiejętności nie zawsze przekładają się na pozycję w federacji – main eventerem może zostać wrestler nie prezentujący najwyższego poziomu, mający za to świetny kontakt z oficjelami, udzielający się w akcjach charytatywnych, promujący federację w mediach itp. Jobberem zaś może stać się dobry zawodnik, mający jednak konflikt z oficjelami, nielubiany przez bookerów, źle zachowujący się na zapleczu itp.
Style[edytuj]
- High Flyer – przez większość walki wykonują efektowne skoki (z lin, narożników), wygrywają przez swoją zwinność np.: Sin Cara, Rey Mysterio, Kofi Kingston, Evan Bourne, Jeff Hardy. Najczęściej high flyerami są zawodnicy z dywizji „cruiserweight”, posiadający na ogół małą masę ciała.
- Brawler – akcje tych zawodników polegają na ciosach i kopnięciach, prawie w ogóle się nie broniąc, należą do nich: Stone Cold Steve Austin, John Cena, Sheamus, The Undertaker, Triple H, Wade Barrett.
- Power House – należą do nich zawodnicy o dużej masie ciała i ogromnej sile. Specjalizują się w silnych rzutach przeciwnikiem na matę, np.: Big Show, Mark Henry, Kane, Ryback, Brodus Clay, Tensai.
- Technician – („technik”, „zawodnik techniczny”), zawodnicy reprezentujący ten styl używają głównie submissionów (poddań) oraz chwytów technicznych, także z zapasów amatorskich, np.: Bret Hart, Kurt Angle, Daniel Bryan, Ric Flair, William Regal.
- Zawodnik prezentujący „styl amerykański” – to styl łączący powyższe 4 style, z którego powstał piąty. Zawodnikami prezentującymi ten styl są np.: Shawn Michaels, Randy Orton, CM Punk.
Federacje zawodowych zapasów[edytuj]
- World Wrestling Entertainment (WWE)
- Total Nonstop Action Wrestling (TNA)
- Florida Championship Wrestling (FCW)
- Ohio Valley Wrestling (OVW)
- Juggalo Championship Wrestling (JCW)
- Ring of Honor (ROH)
- Combat Zone Wrestling (CZW)
Polskie federacje pro-zapaśnicze[edytuj]
- Do or Die Wrestling (DDW) – pierwsza federacja w Polsce, założona przez Daniela Austina (Don Roid)
- Total Blast Wrestling (TBW) – założona w grudniu 2009, przez znanego polskiego komentatora wrestlingu i zapaśnika – Andrzeja Suprona.
Ponadto w Polsce funkcjonują organizacje nieformalne, organizujące własne gale we własnym zakresie („prowizoryczne”) oraz szkolące młodych wrestlerów. Do tego typu federacji można zaliczyć Wrestlingowy Klub Sportowy Wołów (WKSW), Polish Extreme Wrestling (PXW) bądź Dolnośląską Scenę Wrestlingu (DSW).
